Epidemiologia w Polsce

W Polsce liczba zachorowań na raka szyjki macicy wynosi ok. 2 500 kobiet rocznie,
natomiast liczba zgonów na raka szyjki macicy stanowi około 50% z nich5.

Liczba zachorowań i zgonów na RSM*

hpv statistics hpv statistics

Kliknij aby otworzyć pełną wersję wykresu

Ilość zachorowań Ilość zgonów
*RSM - rak szyjki macicy
Nowotwór szyjki macicy może dotyczyć każdej kobiety. Panie w wieku poniżej 20 r.ż. rzadko chorują na raka szyjki macicy, ale ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, aż do 6 dekady życia. Następnie stopniowo maleje6. Na nowotór szyjki macicy chorują najczęściej kobiety w wieku średnim (45-65 lat), stanowiąc ponad 50% kobiet chorujących7.

Liczba zachorowań na RSM* w grupach wiekowych u kobiet w 2019r.5

hpv statistics hpv statistics

Kliknij aby otworzyć pełną wersję wykresu

0
0
0
1
5
30
86
140
199
214
192
270
382
375
222
121
92
78
Ilość zachorowań
*RSM - rak szyjki macicy
section background

HPV a rak szyjki macicy

Za zdecydowaną większość przypadków raka szyjki macicy (ponad 95 %) odpowiedzialny jest wirus brodawczaka ludzkiego - HPV (Human Papilloma Virus)9. Wykazano obecność DNA wirusa HPV w 99,7% próbek z rakiem szyjki macicy10.

HPV jest najczęstszą infekcją wirusową przenoszoną drogą płciową11. Prezerwatywy nie chronią przed zakażeniem, a jedynie zmniejszą ryzyko12. Szacuje się, że w ciągu całego życia 8 na 10 aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn zostanie zarażonych wirusem HPV13. Niestety, obecnie nie ma leku, który eliminowałby zakażenie wirusem HPV. Leczenie polega na zwalczaniu jego następstw14.
about us
warning-icon
W Polsce >80% przypadków raka szyjki macicy wywołanych jest przez HPV typu 16 i 18 - wysoko onkogenne typy wirusa37.
about us
section background

Czynniki ryzyka

W większości przypadków zakażenie wirusem HPV ustępuje samoistnie, ale u wszystkich kobiet istnieje ryzyko, że zakażenie HPV przejdzie w infekcję przewlekłą, prowadzącą do zmian przednowotworowych, a w konsekwencji do nowotworu szyjki macicy17.

Czynnikiem ryzyka rozwoju raka szyjki macicy jest palenie tytoniu (zwiększa ryzyko 2-krotnie). Dodatkowo wymienia się niektóre infekcje narządu rodnego (chlamydioza, rzeżączka, wirus opryszczki, wirus cytomegalii), liczne ciąże i porody (więcej niż 5), dietę ubogą w witaminę C i wieloletnie stosowanie środków antykoncepcyjnych.
Tak zwanymi pośrednimi czynnikami ryzyka są:
  • wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
  • duża liczba partnerów seksualnych,
  • partnerzy współżyjący z wieloma osobami, sami zakażeni wirusem HPV,
  • stwierdzona wcześniej nieprawidłowość w badaniu cytologicznym35.
Należy odnotować, że rak szyjki macicy częściej diagnozowany jest w krajach, które nie wdrożyły skutecznych programów badań przesiewowych18. Jak ustrzec się przed nowotworem szyjki macicy? - patrz rozdział “profilaktyka”.

Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest zakażenie wirusem HIV – kobiety żyjące z wirusem HIV są 6 razy bardziej narażone na rozwinięcie raka szyjki macicy wywołanego przez HPV19.

HIV może zwiększyć podatność osób na zakażenie HPV poprzez naruszenie bariery nabłonkowej błony śluzowej, co ułatwia zakażenie komórek warstwy podstawnej nabłonka. Ponadto niedobór odporności związany z zakażeniem HIV osłabia zdolność organizmu do eliminacji zakażenia HPV38 section background
section background
section background

Profilaktyka raka szyjki macicy

Profilaktyka raka szyjki macicy opiera się na dwóch filarach: szczepieniach przeciw wirusowi HPV
oraz badaniach przesiewowych (cytologia)20. Ich połączenie daje najlepsze rezultaty
w zapobieganiu tego typu nowotworowi.
hpv
Szczepienia przeciw wirusowi HPV – wszystkie dostępne na rynku szczepionki przeciw HPV chronią przed najbardziej onkogennymi typami wirusa HPV - 16 i 18. Szczepionki przeciw HPV mają potwierdzony profil bezpieczeństwa i są dobrze tolerowane. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi po szczepieniu przeciw HPV są: ból w miejscu wstrzyknięcia, zaczerwienienie, obrzęk, zmęczenie, ból głowy lub łagodna gorączka21.
doctor
Badanie cytologiczne – test przesiewowy w kierunku raka szyjki macicy, który opiera się na ocenie mikroskopowej komórek złuszczonych z części pochwowej szyjki macicy. Testy są przeprowadzane wśród kobiet, które nie mają żadnych symptomów i często czują się całkowicie zdrowe. Badania przesiewowe umożliwiają wykrycie nowotworu na bardzo wczesnym etapie, kiedy istnieje wysokie prawdopodobieństwo jego wyleczenia22, 23. Oprócz tego coraz szerzej (szczególnie gdy wyniki cytologii są niepewne) stosuje się badanie obecności w nabłonku szyjki DNA wirusa brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus – HPV). Badanie to można wykonać jednocześnie z cytologią, ponieważ metoda pobrania materiału jest identyczna35.
section background section background
section background

Profilaktyka w innych krajach

Szczepienie przeciw HPV jest częścią rutynowego harmonogramu szczepień dla dziewcząt, a w niektórych przypadkach także dla chłopców, w ponad 96 krajach na całym świecie24.

Od 2006 r., kiedy pierwsza szczepionka przeciw HPV została wprowadzona na rynek zaszczepiono już ponad 100 mln osób z wykorzystaniem ponad 270 mln dawek24. Kraje z wysokim wskaźnikiem wyszczepialności wśród dziewcząt i młodych kobiet mają najlepsze rezultaty w redukcji infekcji HPV i związanych z nią chorób, w tym nowotworów szyjki macicy24.

Przykłady skutecznych programów szczepień przeciwko HPV to m.in.:
england flag
Anglia – badania pokazują, że w ciągu 8 lat po wprowadzeniu szczepionki przeciw HPV (gdzie zaszczepionych zostało 90% dziewcząt z grupy docelowej) liczba zakażeń powodujących raka szyjki macicy spadła o 86 % wśród kobiet w wieku 16 do 21 lat25.
australian flag
Australia – po wprowadzeniu szczepień, między 2005 a 2015 r., wskaźnik infekcji HPV wśród kobiet w wieku 18 – 24 lata spadł z 22,7% do 1,1%25. Odnotowano także 70% redukcję przypadków nieprawidłowości szyjki macicy o wysokim stopniu złośliwości w tym nowotworów szyjki macicy u kobiet poniżej 20 lat i 50% redukcję u kobiet w wieku 20-24 lata26.
scotland flag
Szkocja – wyniki badań opublikowanych w marcu 2019 r. wskazują na 89% redukcję zmian przedrakowych CIN+3 u młodych, zaszczepionych kobiet w wieku 24-25 lat, w porównaniu z niezaszczepionymi kobietami w wieku 31 lat25.
section background
hands section background section background
Nowotwór szyjki macicy -
zalecenia ekspertów
Światowa organizacja zdrowia (WHO) w globalnej strategii dotyczącej raka szyjki macicy podjęła się wyzwania wyeliminowania tej choroby27. W tym celu zaleca kompleksowe podejście do profilaktyki raka szyjki macicy i rekomenduje m.in.:

  • Profilaktykę szczepień przeciw HPV
    • w pierwszej kolejności szczepienie dziewczynek pomiędzy 9 a 14 rokiem życia. Zalecany wiek szczepienia uzasadniony jest największą – w tym właśnie wieku – skutecznością szczepionki w budowaniu długotrwałej odporności i daje najsilniejszą odpowiedź immunologiczną. Ponadto szczepienie ma największą skuteczność przed ekspozycją na infekcję HPV, tj. przed rozpoczęciem współżycia seksualnego. Niektóre kraje rozpoczęły również programy szczepień przeciw HPV dla starszych kobiet oraz mężczyzn29.
  • Połączenie szczepień przeciw HPV z regularnymi badaniami przesiewowymi i leczeniem zmian przedrakowych.
    • WHO wyraźnie podkreśla, że szczepienia nie zastępują badań kontrolnych30.
section background section background

Nowotwór szyjki macicy -
zalecenia ekspertów

expert section background
section background

Szczepienia przeciw HPV w Polsce

Szczepienie przeciw HPV w Polsce znajduje się w Programie Szczepień Ochronnych, jako szczepienie zalecane31. Eksperci coraz częściej podkreślają jednak, że ze względu na udowodnioną skuteczność w zapobieganiu nowotworom, szczepienie przeciw HPV powinno być traktowane priorytetowo32.
Od 1.06.2023 w Polsce ruszył program bezpłatnych powszechnych szczepień przeciw HPV dla 12-sto i 13-latków, zarówno dziewcząt jak i chłopców. 01.09.2024 program został rozszerzony o kolejne roczniki – teraz jest dostępny dla dzieci po ukończeniu 9. roku życia do ukończenia 14. roku życia, w schemacie dwudawkowym.

section background
Ponadto, od września 2023 roku, szczepienie przeciw HPV dostępne jest również w 100 refundacji aptecznej dla wszystkich dzieci od 9 do 18 roku życia. Dzieci w innym wieku niż objęte programem (czyli od rozpoczęcia 15 r.ż. do 18 urodzin) mogą zostać bezpłatnie zaszczepione przeciw HPV, jeśli lekarz wystawi e-receptę na ten preparat. Wówczas rodzic powinien zrealizować e-receptę w aptece, umówić dziecko na szczepienie w przychodni POZ i przynieść ze sobą szczepionkę40.
Szczepienie to jest również dostępne z 50% refundacją apteczną dla osób powyżej 18. roku życia, zgodnie ze wskazaniami41. section background
Profilaktyka raka szyjki macicy w Polsce obejmuje również bezpłatne badania cytologiczne dla kobiet w wieku 25 - 64 lat. Jeśli wynik badania jest prawidłowy, kolejne badanie profilaktyczne można wykonać po upływie 3 lat lub w uzasadnionych przypadkach po upływie 12 miesięcy42.
section background

Czy szczepić chłopców przeciw HPV?

Chociaż rak szyjki macicy jest najczęstszą chorobą wywoływaną przez HPV, to wirus ten może również odpowiadać za inne choroby, które występują niezależnie od płci lub tylko u mężczyzn. Są to: nowotwory głowy i szyi (onkogenne typy wirusy HPV w jamie ustnej częściej występują u mężczyzn), nowotwór odbytu (mężczyźni homoseksualni są 17 razy bardziej narażeni na raka odbytu, niż heteroseksualni), rak prącia, kłykciny kończyste36.

Szczepienie przeciw HPV chłopców to również pośrednia ochrona kobiet, które w ten sposób unikają zakażenia HPV34.

Z tego względu niektóre kraje m.in. Australia, Niemcy, Włochy, Norwegia czy Wielka Brytania oferują również powszechne szczepienia przeciwko HPV dla chłopców33.
young boy
W Polsce szczepienia dla chłopców przeciw HPV są również zalecane i refundowane w określonych kategoriach wiekowych41.
young boy
section background section background
section background
GSK Commercial Sp. z o.o. ul. Rzymowskiego 53, 02-697 Warszawa, tel.:0 22 576 90 ,pl.gsk.com

Szczepienie, podobnie jak podanie leku, może wiązać się z wystąpieniem działań niepożądanych. Wszystkie działania niepożądane produktów leczniczych należy zgłaszać do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel. (22) 492-13-01, zgodnie z zasadami monitorowania bezpieczeństwa produktów leczniczych. Formularz zgłoszenia niepożądanego działania produktu leczniczego dostępny jest na stronie Urzędu www.urpl.gov.pl lub Podmiotu Odpowiedzialnego za produkt, którego zgłoszenie dotyczy.

Treści zamieszczone w materiale mają wyłącznie charakter informacyjny, nie mogą być traktowane jako forma konsultacji medycznej i nie mogą zastąpić konsultacji lekarza, do którego należy ostateczna decyzja o sposobie i zakresie stosowanego leczenia.

Referencje:

1 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
2 International Agency for Research on Cancer. WHO European Region. Cancer profile https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/994-who-europe-region-euro-fact-sheets.pdf (dostęp: sierpień 2024 r.)
3 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
4 WHO rozpoczyna globalną strategię przyspieszenia eliminacji raka szyjki macicy - https://szczepienia.pzh.gov.pl (dostęp: sierpień 2024 r.)
5 Opracowanie na podstawie: Wojciechowska Urszula, Didkowska Joanna. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/publikacje/, raporty roczne z lat 2015 do 2021 (dostęp: sierpień 2024 r.)
6 Wojciechowska Urszula, Didkowska Joanna. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestr Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Dostępne na stronie: http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy-kobiet/ (dostęp: sierpień 2024 r.)
7 Nowotwory złośliwe w Polsce w 2008 roku. Centrum Onkologii-Instytut. Warszawa 2010. Dostępne na stronie onkologia.org.pl
8 Wojciechowska Urszula, Didkowska Joanna, Florentino Catano dos Santos, Irmina Michałek. Zachorowania i zgodny na nowotwory złośliwe w Polsce. Krajowy Rejestt Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy. Dostępne na stronie http://onkologia.org.pl/publikacje/ , raporty roczny z 2021 r . str. 52 (dostęp: sierpień 2024 r.)
9 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
10 O wirusie HPV i chorobach jakie wywołuje Dostępne na stronie https://szczepienia.pzh.gov.pl
11 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 11
12 Krajowy Rejestr Nowotworów, Szyjka macicy, http://onkologia.org.pl/nowotwory-szyjki-macicy/ (dostęp: sierpień 2024 r.)
13 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 11
14 5 faktów o HPV - co warto wiedzieć o wirusie brodawczaka ludzkiego. Dostępne na stronie onkonet.pl
15 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
16 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 07
17 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
18 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 08
19 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
20 WHO, Global strategy towards eliminating cervical cancer as a public health problem, 2020 r.
21 Podsumowanie – szczepionka przeciw HPV, https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/ (dostęp: sierpień 2024 r.)
22 Badanie cytologiczne, profilaktyka raka szyjki macicy: https://www.zwrotnikraka.pl/badanie-cytologiczne-wyniki/ (dostęp: sierpień 2024 r.)
23 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
24 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 14
25 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 17
26 Has the vaccine program been successful?, https://www.hpvvaccine.org.au/the-hpv-vaccine/has-the-program-been-successful.aspx (dostęp: sierpień 2024 r.)
27 WHO, Global strategy towards eliminating cervical cancer as a public health problem, 2020 r.
28 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 16
29 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 15
30 WHO, Cervical Cancer, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer (dostęp: sierpień 2024 r.)
31 Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2021 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2022, https://www.gov.pl/web/gis/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2022 (dostęp: sierpień 2024 r.)
32 Czy będą nowe szczepienia obowiązkowe? - Aktualności - Szczepienia - Medycyna Praktyczna dla lekarzy (mp.pl) (dostęp: sierpień 2024 r.)
33 WHO, Questions and answers about Human Papilloma Virus (HPV), January 2020, str. 15
34 Czy przeciw HPV powinniśmy szczepić mężczyzn? - https://szczepienia.pzh.gov.pl (dostęp: sierpień 2024 r.)
35 Blecharz P. Rak szyjki macicy: przyczyny, objawy, leczenie i szczepienie. https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/99295,rak-szyjki-macicy
36 Szczepienia info Co to jest HPV? https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/hpv/?strona=2*co-to-jest-hpv
37 Nowakowski A;Pathol Oncol Res;2015;21;703-71
38 Analiza epidemiologiczna i molekularna zakażeń HPV u pacjentów zakażonych HIV Rozprawa doktorska Biała Martyna dostępne na stronie https://ppm.umw.edu.pl/info/phd/UMW97c6efd67f7147b6903dc4ff5e977aa1
39 Szczepienia przeciw HPV. Dostępne na stronie https://www.gov.pl/web/zdrowie/hpv (dostęp: sierpień 2024)
40 Poradnik pacjenta: Szczepienie przeciw HPV uchroni Twoje dziecko przed rakiem. Dostępne na stronie https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-centrali/poradnik-pacjenta-szczepienie-przeciw-hpv-uchroni-twoje-dziecko-przed-rakiem,8470.html (dostęp: sierpień 2024)
41 Co dalej z ogólnopolskim programem szczepień przeciw HPV? Dostępne na stronie https://www.termedia.pl/mz/Co-dalej-z-ogolnopolskim-programem-szczepien-przeciwko-HPV-,55390.html (dostęp: sierpień 2024)
42 Profilaktyka raka szyjki macicy. Dostępne na stronie https://pacjent.gov.pl/program-profilaktyczny/profilaktyka-raka-szyjki-macicy (dostęp: sierpień 2024)

NP-PL-PVU-WCNT-240009, sierpień 2024
popup close
hpv statistics
Ilość zachorowań Ilość zgonów
popup close
hpv statistics
0
0
0
1
5
30
86
140
199
214
192
270
382
375
222
121
92
78
Ilość zachorowań